Call for Papers: Fascisme
(Beeld: Een protest op 7 maart 2017 tegen het door Donald Trump uitgevaardigde inreisverbod. Getty Images: Michael Nigro/Pacific Press/LightRocket)
“Tegen fascisme, altijd. Voor de verbeelding, altijd.” Met deze woorden besloot kunstenaar en activist Jonas Staal op 1 april 2016 zijn inaugurele rede bij de Akademie van Kunsten, een gezelschap van 46 toonaangevende kunstenaars dat in 2014 bijeen werd gebracht door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Tijdens zijn speech noemde hij ook Art History Present, een groep kunstgeschiedenisstudenten van de Universiteit van Amsterdam die actief was ten tijde van de Maagdenhuisbezetting in 2015. Staal stelde dat de progressieve kunstgeschiedenis inderdaad ‘present’ is, maar dat ons nu de taak wacht om de verbeelding van de kunst te verbinden aan bewegingen die een tegengif kunnen zijn voor “ultranationalisme, rabiaat neoliberalisme [en] fetisjisme van het militaire apparaat”, drie elementen die volgens hem vallen onder dezelfde noemer: het fascisme.
De manieren waarop kunstenaars zich verhouden tot het fascisme, nu en in het verleden, lopen uiteen. Terwijl Staal zich ertegen verzet, sympathiseerde schilder Pyke Koch in de jaren dertig juist met het fascisme van Benito Mussolini. Zijn veelbesproken Zelfportret met zwarte band (1937) zal dit najaar in een overzichtstentoonstelling in het Centraal Museum te zien zijn – een werk waarover criticus Arnold Heumakers schrijft dat de kunstenaar zichzelf hierop afbeeldde als een eenling die is verleid door en deel uitmaakt van de fascistische massa. De huidige verleiding van het fascisme kan volgens Heumakers de blik openen voor wat destijds de aantrekkingskracht ervan geweest moet zijn – toen het nog niet ‘de belichaming van het kwaad’, maar een reële mogelijkheid was.
Maar bestaat er eigenlijk wel zoiets als ‘hedendaags fascisme’, of zou er beter over ‘rechts-populisme’ gesproken kunnen worden? Filosoof Judith Butler is er in elk geval over uit: Donald Trump is een fascist. Hoewel de geopolitieke kaarten nu anders liggen dan tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw ziet zij in Trump toch een dergelijk machtsfiguur, wanneer die onder meer besluit dat hij het alleenrecht heeft om miljoenen mensen het land uit te zetten of de toegang ertoe te ontzeggen. Nadat Europa in de greep kwam van het Naziregime weken kunstenaars als Max Ernst en Piet Mondriaan nog uit naar de andere kant van de oceaan – nu zijn de Verenigde Staten niet meer de veilige haven van weleer.
Een belangrijke vraag is hoe en waarom er tegenwoordig nog steeds over fascisme wordt gesproken en of de analogieën tussen de politiek van de jaren dertig en nu wel opgaan. Is wat we onder fascisme verstonden ook hoe het zich momenteel manifesteert? Mogelijk schiet het vocabulaire dat men nu hanteert tekort, waardoor het noodzakelijk lijkt om opnieuw na te denken over wat er onder fascisme wordt verstaan en op welke manier dit zich verhoudt tot kunst en visuele cultuur. Artikelen zouden zich bijvoorbeeld met de volgende vragen kunnen bezighouden:
– Wat is de ambivalente relatie tussen het Futurisme en de Partito Nazionale Fascista (1922-1941) van Benito Mussolini en waarom werd de kunststroming uiteindelijk als entartete Kunst beschouwd?
– Hoe en waarom verbeeldde Pier Paolo Pasolini in zijn schokkende film Salò (1975) de fascistische republiek van het gelijknamige dorp?
– Zou de vervallen ‘Muur van Mussert’ in Lunteren gerestaureerd moeten worden, met het gevaar dat het een bedevaartsoord wordt voor neonazi’s?
– Op welke manier reageren hedendaagse kunstenaars en instellingen op het idee van fascisme, zoals bijvoorbeeld BAK, basis voor actuele kunst in Utrecht deed met de tentoonstelling How Much Fascism? (2012)?
Daarnaast is Simulacrum zeer geïnteresseerd in bijdragen over niet-westerse kunst, historische casussen van vóór de twintigste eeuw en artikelen waarin architectuur een centrale rol speelt. De redactie wil de notie van fascisme vanuit verschillende perspectieven benaderen, zodat wordt bijgedragen aan een discussie die leert van het verleden, zich ontvouwt in het heden en zicht richt op de toekomst.
Discussieer mee en schrijf voor Simulacrum een artikel van 1.000, 1.400 of 1.800 woorden. Stuur ons op korte termijn een opzet toe; de deadline voor het volledige artikel is 17 september. Schrijf je liever een column (750 woorden), een interview (1.000 woorden) of ken je een kunstenaar die in ons portfolio past? Mail naar info@simulacrum.nl.
2 juni 2017
