De verveling van de onbekende
Sommige beelden blijven voor altijd op je netvlies staan, verborgen in de kronkels van het geheugen. Andere gebeurtenissen zullen zich ook in de hersenen nestelen, gebeurtenissen die je nét niet goed zag. Misschien is het de verbeelding die de herinnering hier vormt, of de achterblijvende vragen die de herinnering in stand houden.
Twee jaar geleden zat ik in de trein van Amsterdam naar Haarlem. Deze trein neem ik vaak, ik ken de route vrijwel geheel uit mijn hoofd. De verwachting van het al bekende landschap zorgde ervoor dat ik meestal het vermaak binnen in de trein zocht, bijna nooit keek ik naar buiten. Deze keer besloot ik echter anders; zorgvuldig bestudeerde ik de langs zoevende beelden. Alsof ik naar een televisie keek onttrok zich de toren van Het Schip in de Spaarndammerbuurt, de wachtende bussen bij Sloterdijk en de gesloopte kerk in Halfweg. Na Halfweg volgde een vrij saai stuk, met vlak voor het viaduct de Volkstuintjes aan de rechterkant. Hoewel ik dit deel al vaak had gezien, bleef mijn blik toch steken. Hopend op een kleine blik naar binnen in de intrigerende wereld van de tuintjes, naar mijn idee altijd vol met roddels en intriges, zocht ik geconcentreerd naar enig teken van leven. De tuinders hebben zich echter goed beschermd tegen pottenkijkers uit de langs denderende treinen. Een smalle sloot en een rij hoge bomen zorgen ervoor dat de tuintjes niet zichtbaar zijn, ook al zijn ze maar luttele meters van het spoor verwijderd. Mijn verwachtte teleurstelling werd deze keer echter verstoord. Bijna had ik het gemist, maar plots zag ik een witte stoel, zomaar tussen de rij hoge bomen, vlak langs de rand van de tuintjes, vrij dichtbij de sloot. Het goedkope plastic deed me denken aan Franse campings aan de Rivièra of Nederlandse enclaves op Kos. De stoel zo vlak langs het spoor vond ik uiterst opmerkelijk. Wat had iemand doen besluiten de stoel naar deze plek te slepen? Per ongeluk kon de stoel daar niet zijn terechtgekomen, daarvoor zijn de bomen veel te dicht op elkaar geplant.
Door de hoge snelheid van de trein wist ik niet zeker of ik het goed had gezien. De observatie hield me de gehele week bezig. Bang dat ik het toch had verzonnen, nam ik een paar dagen later nog eens de trein en tuurde uit het raam. Ik voelde blijdschap bij het weerzien van de stoel, verbazing toen ik ontdekte dat er iemand op zat. Een wat oudere man, zo rond de vijfenveertig. Lichtblauw jack, beige pet, stevig schoeisel. Veel scenario’s had ik me verbeeld deze week, maar de enige oplossing leek me iemand te verwachten met een hengel. Dáárom zat hij natuurlijk aan de sloot. De realiteit kwam echter helemaal niet overeen met mijn verbeelding. De man zat, gewoon, alleen, zomaar op de stoel. Uitzicht op het spoor, daarachter de N200.
De stoel staat er nu niet meer, de bomen zijn gekapt. De ontdekking van de stoel en zijn eigenaar is inmiddels een belangrijke rol in mijn leven gaan spelen.
Als een waar product van de huidige maatschappij heb ik moeite met nietssdoen. Constant opnieuw zoek ik naar nieuwe uitdagingen, prikkels en indrukken; stil zitten voelt als verloren tijd. Filosoof Awee Prins spreekt in zijn boek Uit Verveling (2007) over een angst voor verveling in het huidige tijdperk, terwijl juist deze verveling essentieel is voor het menselijk bestaan. Hij stelt vast dat verveling gevonden kan worden in het alledaagse. “Het alledaagse ís niet saai. Dat zullen we nooit beseffen zolang we volharden in de utopische jacht op vooruitgang en een boeiend en spannend leven.” Ook de Vlaamse psychiater Dirk de Wachter schrijft in De Wereld van de Wachter (2016) over het verlies van verveling in de samenleving. Verveling is noodzakelijk voor mensen, het geeft de hersenen rust en tijd voor bezinning, leidt tot creativiteit en nieuwe inzichten. Hij kaart aan dat het vinden van rust inmiddels een belangrijk verdienmodel is geworden, met dure yoga-retreats en mindfulnesscursussen. Daar waar vroeger rust werd gevonden in alledaagse handelingen als het vuur aanmaken, koken en schoonmaken, is er angst voor herhaling van handelingen en het alledaagse.
Telkens wanneer ik besluit even niks te doen, denk ik aan die dag twee jaar geleden. Aan de man op de stoel die wel begrijpt dat het leven niet bestaat uit een gevecht tegen de verveling, maar deze omarmt en opzoekt. Bewust koos hij voor een plek waar herhaling het ritme van de dagen bepaalt, met de trein die telkens op gezette tijden het spoor tussen Amsterdam en Haarlem over dendert. Terwijl iedereen op weg is naar het volgende, keek de man rustig toe.
Zo leidde een gebeurtenis die ik nét niet helemaal zag ervoor dat ik soms gewoon even zit. Zonder vermaak, zonder telefoon. Ook kijk ik al twee jaar lang vanuit de trein naar buiten. Je weet immers maar nooit wat je allemaal kunt ontdekken.
De verveling van de onbekende - Marloe Mens
Marloe studeert de Master Moderne en Hedendaagse Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. In haar vrije tijd gaat ze graag op reis. Dat hoeft niet ver, want avontuur en verwondering zijn dichterbij dan men denkt.
14 mei 2017
