Art in the Age of…Asymmetrical Warfare: beangstigend overtuigend
Oorlog is al lang niet meer uitsluitend een direct waarneembaar fenomeen. De oorlogvoering van de 21e eeuw heeft zich onder de heersende technologische en geopolitieke condities uitgebreid tot een gevarieerde en virtuele onderneming. Wat de tentoonstelling Asymmetrical Warfare in het Witte de With Center for Contemporary Art op tragisch overtuigende en nadrukkelijke manier duidelijk maakt, is het feit dat tegenwoordig ook digitale agressie in de vorm van cyberaanvallen en social media propaganda tot de nieuwe oorlogsinstrumenten hoort.
Asymmetrical Warfare verwelkomt de bezoeker met vier monumentale flatscreens die onder meer Claire Evans’ veelal bekritiseerde videospel Modern Warfare (2010) tonen of aan de hand van Iso Hashimotos interactieve kaarten de real-time cyberaanvallen en de globale wapenhandel laten zien. Terwijl onze ogen de bonte en opflikkerende puntjes van deze kaarten volgen, klinkt het alsof er boven ons hoofd een groep vliegtuigen ronddraait. Deze geluiden horen bij de soundinstallatie Uneasy Listening (2014) van Susan Schuppli en Tom Tlalim. Ze simuleren de penetrante aanwezigheid van de zogenoemde Predator en Reaper drones in het luchtruim van de Federaal Bestuurde Stamgebieden van Noord-West Pakistan. Tegelijkertijd klinkt vanuit een zaal verderop een vrouwelijke stem: “After a while you learn to distinguish between Israelian and Palestinian gunfire.“
Met hun tentoonstellingsconcept hebben de makers van de expositie – onder wie directeur Defne Ayas – op een originele manier de alomtegenwoordigheid van ‘asymmetrische oorlogvoering’ tastbaar gemaakt: materiële objecten worden gecombineerd met immateriële geluidsinstallaties. Daardoor laten ze de bezoeker de centrale thematiek op de meest nadrukkelijke manier beleven. Een wezenlijke rol speelt hierbij ook de verscheidenheid aan gehanteerde media: Thomson en Craighead’s videobijdrage A Short Film About War (2009-10) wordt naast installaties als José Antiono Vega Macotelas’ Murmurs (2011), Nida Sinnokrot’s sculpturen Rubber-Coated Rocks, All-Stars 02 (2015) of Navine G. Khan-Dossos’ serie muurschilderijen My TV Ain’t HD, That’s Too Real (2015) getoond. Deze diversiteit illustreert op metaforische wijze het brede scala aan media dat oorlogvoerende partijen ter beschikking staat.
Daarbij wordt de reikwijdte van hedendaagse oorlogsvoering verder benadrukt door de specifieke selectie kunstenaars. Terwijl Macotela in zijn werk Murmurs (2011) een voor Mexico specifiek fenomeen, namelijk het door de drugshandelaren gebruikte, gecodeerde snelschrift, centraal stelt, verzamelde Nida Sinnokrot het materiaal voor zijn sculpturen in zijn land van herkomst Palestina. Daarnaast wordt naar de mondiale netwerkvorming van kunstenaars verwezen door de bijdragen van ‘Westerse’ kunstenaars als Thomson en Craighead of Broomberg en Chanarin. Zij verdiepten zich voor hun werken in de conflicten in Afghanistan en Palestina. Broomberg en Chanarin reisden voor The Day Nobody Died IV, June 10 (2008) bijvoorbeeld met het Britse leger naar Afghanistan en beleefden daar de dodelijkste maand van de heersende oorlog. Het resultaat van deze reis is een stuk wit fotopapier, dat de kunstenaars als reactie op de wrede gebeurtenissen hadden blootgesteld aan de Afghaanse zon.
Asymmetrical Warfare is de laatste editie van de driedelige reeks tentoonstellingen Art in the Age of…, waarin de kunstproductie van de 21e eeuw wordt onderzocht. Door de weloverwogen opstelling van de tentoonstelling en de specifieke selectie kunstwerken maakt Asymmetrical Warfare niet alleen duidelijk dat kunst virtuele en verborgen conflicten weet te onthullen, maar laat de expositie ook zien dat kunst in staat is mistoestanden op een sociaal-politiek niveau te becommentariëren en te bekritiseren. Asymmetrical Warfare staat daarmee op een overtuigende en indrukwekkende manier symbool voor de potentieel nauwe relatie tussen kunst en politieke en maatschappelijke ontwikkelingen.
Art in the Age of…. Asymmetrical Warfare
Witte de With Center for Contemporary Art, Rotterdam
11 september 2015 – 3 januari 2016
Door Frederike Sperling
4 december 2015
