Bas Jan Ader & Ger van Elk – In Search Of… in GRIMM

Wie de komende tijd zin heeft in een gezonde portie conceptuele kunst, kan zijn geluk niet op. In de duotentoonstelling In Search Of… presenteert galerie GRIMM het werk van twee titaantjes van de vroege conceptuele kunst: Bas Jan Ader (1942-1975) en Ger van Elk (1941-2014). Ader staat bekend om zijn simpele, doch krachtige performancevideo’s. Zijn beelden van een fietstocht die in de gracht eindigde (Fall 1) of een ‘potje grienen’ voor de camera (I’m Too Sad to Tell You), veroverden de harten van kunstliefhebbers over de hele wereld. Wie goed naar de grond voor het Stedelijk Museum kijkt, kan een foto van Van Elk ontdekken die een vierkante meter van het grondoppervlak vervangt (Replacement Piece) om vervolgens binnen in het museum de kunstenaar piano te zien spelen (C’est moi qui fait la musique). Om erachter te komen hoe deze bijzondere expositie bij GRIMM tot stand is gekomen, ging Simulacrum voor een vraaggesprek langs bij de galerie. We werden ontvangen en rondgeleid door ‘gallery director’ Sebastiaan Brandsen, van wie de citaten in dit stuk afkomstig zijn.

‘Zie de galerie als platenmaatschappij’

In gesprek met Brandsen valt het op hoe idealistisch hij klinkt: natuurlijk is de galerie een commerciële instelling, maar de beste plek voor een kunstwerk is niet altijd bij de hoogste bieder. Maatschappelijke betrokkenheid, kunstzinnige visie en integriteit staan hoog in het vaandel. Om geen saaie ‘white cube’ of veredeld veilinghuis te worden, probeert de galerie langdurige en persoonlijke relaties te onderhouden met haar kunstenaars. ‘Zo weet ik van sommige kunstenaars ook hoe het met het afbetalen van hun huis gaat.’ Toen Bas Jans weduwe, Mary Sue Andersen-Ader, toevallig halverwege ons bezoek de galerie binnenstapte, werd ze dan ook als een vriendin ontvangen.

Het feit dat de galerie zoveel werk van Ader en Van Elk bij elkaar kan tonen, is te danken aan die korte lijntjes, en een beetje geluk. In 2012 belde Jorg Grimm op de bonnefooi Ger van Elks vaste nummer en bood hem een expositie aan, die een paar maanden later feit was. Hierna uitte Van Elk de wens om bij GRIMM een expositie te realiseren met zijn werk én dat van zijn oude vriend Bas Jan. Nu is het dan eindelijk zo ver dat deze wens uit komt in de vorm van de tentoonstelling In Search Of.., maar kan Van Elk het zelf helaas niet meer meemaken.

‘Even kroop ik in Bas Jans huid’

Ader is op dit moment vooral in Amerika enorm populair en veel van zijn werk bevindt zich in grote kunstcollecties, zoals die van het MoMA. Ader maakte echter al zijn werk in oplages van drie, wat betekent dat de Bas Jan Ader Estate van veel werk nog wel één of meerdere exemplaren in haar bezit heeft. Sommige werken zijn postuum door de Estate uitgegeven: videowerken zijn digitaal verdrievoudigd en onvoltooide werken zijn als ‘schetsen’ uitgebracht, uiteraard in oplage van drie. Zodoende kan GRIMM, in samenwerking met Mary Sue en de Estate, toch zo’n groot deel van Aders oeuvre tonen.

Deze vermenigvuldiging betekent dat de termen ‘origineel’ en ‘authentiek’ in het geval van Aders videowerken geen conventionele betekenis meer hebben. Bij de koop van Bas Jans installaties krijgt de verzamelaar zelfs slechts een Sol LeWitt-achtige beschrijving en de benodigde materialen. Die beschrijvingen zijn gelukkig wel heel precies en de materialen origineel. In dit geval hebben de medewerkers van de galerie zelf de honeurs waargenomen: ‘Voor Thoughts Unsaid, Then Forgotten hebben we het krijt gebruikt dat afkomstig is uit het atelier van Bas Jan. Doordat ik zelf de tekst heb aangebracht, voelde het voor een moment alsof ik echt in de huid kroop van de kunstenaar.’

‘Ze zouden een schop onder hun kont mogen hebben’

Dat GRIMM laagdrempelig is, maar tegelijkertijd werk van hoge kwaliteit toont, is volgens Brandsen nog niet helemaal doorgedrongen bij docenten Kunstgeschiedenis van de UvA: ‘Ik zie nooit docenten van de Universiteit van Amsterdam bij ons langskomen in de galerie, iets wat ik juist graag zou zien. Die docenten zouden best eens een schop onder hun kont mogen hebben.’

De tentoonstelling In search Of… is te zien tot 3 oktober.

Matisse Huiskens in samenwerking met Sepp Eckenhaussen

24 september 2015